Ngày 28/3/2024 Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị đưa ra xét xử theo thủ tục phúc thẩm vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn bà Nguyễn Thị Điều, bị đơn bà Nguyễn Thị Thanh Tâm, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan bà Nguyễn Thị Thanh Tuyền, ông Nguyễn Văn Tiến, ông Nguyễn Xuân Tùng.

Đại diện VKSND tỉnh Quảng Trị tại phiên tòa

Nội dung vụ án: Năm 1985, bà Nguyễn Thị Điều và ông Lê Thanh Tường (chồng cũ của bà Điều đã ly hôn) là công nhân Lâm trường Triệu Hải, đã khai hoang khoảng 1.000m2 đất tại khu vực Cống K7 thuộc Đội 6, Hợp tác xã Long Hưng, xã Hải Phú (nay thuộc khu phố 3, phường 1, thị xã Quảng Trị) để canh tác. Ngày 25/8/1987, vợ chồng bà Điều đã làm đơn xin giao 1.000m2 đất đã khai hoang, có vị trí kích thước: Phía Đông giáp đường vào Lâm Trường Triệu Hải dài 33m, phía Nam giáp đất ông Lê Minh Hương dài 33 m, phía Tây giáp quả đồi Trung đoàn 6 trồng dương dài 33m, phía Bắc giáp quả đồi đường vào Lâm Trường để làm nhà ở. Ngày 03/7/1989 ông Lê Thanh Tường được UBND huyện Triệu Hải  giao 200m2 đất ở trên diện tích hơn 1.000m2 mà vợ chồng bà Điều đã khai hoang tại Cống K7 theo Quyết định số 28 QĐ/UB. Năm 1999 bà Điều và ông Lê Thanh Tường ly hôn, bà Điều được giao sở hữu toàn bộ diện tích đất và nhà ở trên mảnh đất nói trên. Năm 2000, các hộ dân ở phía sau không có đường đi lại nên bà Điều đã hiến đất có chiều rộng 7m để làm đường đi lại, do đó đất của bà Điều được chia làm 2 lô: Một lô có nhà ở với diện tích (18 x dài 38)m (đã được được Uỷ ban nhân dân thị xã Quảng Trị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vào năm 2004) và một lô có diện tích (9x38)m (nay thuộc thửa số 71 tờ bản đồ số 15 thuộc UBND phường 1, thị xã Quảng Trị) bà Điều sử dụng để trồng cây (do vướng đường dây điện của Trung đoàn 6 nên chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Cả 02 lô đất này hàng năm bà Điều vẫn tiến hành nộp thuế cho đến năm 2016. Năm 2017 bà Nguyễn Thị Thanh Tâm, trú tại khu phố 4, phường 1, thị xã Quảng Trị đã tranh chấp lô đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vì cho rằng đất đó đã được UBND huyện Triệu Hải giao cho ông Nguyễn Văn Đông (bố bà Tâm) từ năm 1989 nên khu phố đã dừng việc thu thuế sử dụng đất từ 2017 cho đến nay. Bà Nguyễn Thị Điều khởi kiện, đề nghị Tòa án công nhận thửa số 71 tờ bản đồ số 15 thuộc UBND phường 1, thị xã Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị có diện tích 424,5m2 thuộc quyền sử dụng đất cho bà.

Bản án sơ thẩm số 17/2023/DS-ST ngày 22/12/2023, Toà án nhân dân thị xã Quảng Trị đã quyết định: Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Nguyễn Thị Điều. Giao cho bà Nguyễn Thị Thanh Tâm, bà Nguyễn Thị Thanh Tuyền, ông Nguyễn Văn Tiến, ông Nguyễn Xuân Tùng quản lý, sử dụng diện tích đất  424,5m2 thửa đất số 71 tờ bản đồ 15 tại khu phố 3, phường 1, thị xã Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị.

Không đồng ý với quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm, ngày 25/12/2023 nguyên đơn kháng cáo, ngày 03/01/2024 Viện kiểm sát nhân dân thị xã Quảng Trị có Quyết định kháng nghị số 01/QĐ-VKSTXQT đề nghị Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị xét xử phúc thẩm vụ án theo hướng sửa bản án dân sự sơ thẩm, chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. 

Quá trình nghiên cứu hồ sơ vụ án, tham gia xét xử tại Toà án, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Trị nhận thấy Toà án cấp sơ thẩm có sai lầm nghiêm trọng trọng việc đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật, cụ thể: Các đương sự đều không cung cấp được giấy tờ gì về quyền sử dụng đất theo quy định Điều 100 Luật đất đai 2013 và Điều 18 Nghị định số 43 năm 2014 đối với thửa đất đang tranh chấp. Các tài liệu trong hồ sơ vụ án đều xác định bà Điều là người trực tiếp sử dụng đất từ trước năm 2000 (trước thời điểm hiến đất). Gia đình ông Đông không phải là người trực tiếp sử dụng thửa đất tranh chấp. Theo quy định tại Điều 101 Luật đất đai thì bà Điều đủ điều kiện được công nhận quyền sử dụng đất đối với thửa đất đang tranh chấp. 

Bản án sơ thẩm căn cứ lời khai của những người làm chứng cho rằng ông Đông đã được UBND xã Hải Phú giao đất từ năm 1989 (nhưng ông Đông không sử dụng đất) để áp dụng khoản 4 Điều 21 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính Phủ hướng dẫn thi hành Luật đất đai để bác yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật bởi vì: Điều khoản này quy định về việc xác định thời điểm bắt đầu sử dụng dụng đất và mục đích sử dụng đất, không quy định về xác định nguồn gốc thửa đất.  

Tại phiên tòa, Kiểm sát viên đã đề nghị Hội đồng xét xử chấp nhận toàn bộ kháng cáo của nguyên đơn, kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân thị xã Quảng Trị sửa bản án dân sự sơ thẩm theo hướng chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Đề nghị của Kiểm sát viên đã được HĐXX phúc thẩm chấp nhận, sửa bản án dân sự sơ thẩm số 17/2023/DS-ST ngày 22/12/2023 của Tòa án nhân dân  thị xã Quảng Trị theo hướng: Chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, công nhận phần diện tích 424.5m2 thuộc thửa số 71, tờ bản đồ số 15 tọa lạc tại phường 1, thị xã Quảng Trị thuộc quyền sử dụng của bà Nguyễn Thị Điều.

Tính từ đầu năm đến nay, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Trị đã bảo vệ thành công 02 kháng nghị của Viện kiểm sát cấp huyện trên 02 vụ án dân sự  Tòa án đưa ra xét xử phúc thẩm có kháng nghị của Viện kiểm sát./. 

Tác giả: Tố Ly - Phòng 9 VKSND tỉnh Quảng Trị